‘Çehov’a giriş’ niteliğinde bir tiyatro oyunu: Çehov makinesi | Tiyatro yazıları 6

Belgin Invictus, Grafik Saati Belgin ile dünyadan magazin, Tiyatro yazılarım Diğer yazılarımdan 29 Aralık 2014
İlk yayın: MyBilet e-Dergi, Sayı: 20, Tiyatro - 27 Aralık 2013 - 9 Ocak 2014

Tiyatro yazıları: Belgin Invictus Yazan: Belgin Invictus Oyun ve sahne bilgileri Sahne Üsküdar Tekel sahnesi ve Akün sahnesi - Devlet Tiyatroları Yazan: Matei Visniec Çeviren: Mete Gürman Yöneten: Müge Gürman Dekor Tasarımı: Zeki Sayaroğlu Giysi Tasarımı: Şirin Dağtekin Yenen Işık Tasarımı: Akın Yılmaz Dramaturg: Müge Gürman Yönetmen Yardımcısı: Erkan Taşdöğen Asistanlar: Fatih Sönmez, İsmet Vural Sahne Amiri: Savaş Aykılıç Kondüvit: Taner Turan Işık Kumanda: Kemal Başar Oyuncular: Fatih Sönmez, Hakan Vanlı, Levent Öktem, Şahin Çelik, Erkan Taşdöğen, Nalan Okçuoğlu, Toygun Ateş, Sanem Öge, Alper Saldıran, Çağrı Şensoy, Pınar Tuncagil, Arda Baykal, İsmet Vural, Didem Ertan, Aslı Özsaraç, Duygu Gökhan, Eren Balkan     Blogum Facebook sayfam Google Plus sayfam belgininvictus1968[at]gmail.com

Rus tiyatro yazarı ve modern kısa öykülerin kurucusu Anton Pavloviç Çehov, bu defa Devlet Tiyatrosu sahnesine kendi yaşam hikayesiyle çıkıyor. Hayatını tüberküloz
hastalığından kaybeden ünlü yazarın son günleri, oyunlarındaki karakterleriyle sohbetleri üzerinden kurgulanıyor. ‘Çehov Makinesi’nde seyrettiğimiz Çehov, geçmişinin ve hayal gücünün girdabında adeta ‘kapana kısılmış’, sanat ve hayat adına artık yapacak hiçbir şeyi kalmamış durumda.

Romanya’da doğan ve halen Paris’te yaşayan yazar Matei Visniec, ilk kez 2005’te sahnelenen ‘Çehov Makinesi’nde, yazarlık ve ölüm üzerine felsefi yorumlarını Çehov üzerinden sahneye aktarmış. Oyunla ilgili olarak şunları söylüyor Visniec: “Neden mi Çehov Makinesi? Çünkü Çehov Tiyatrosu, kaderi ‘öğüten’ bir makine. Bu sistemin nasıl işlediğini, neden hiç durmadığını, kurbanlarının neden pek de fazla karşı koymadığını, Çehov’un bu makinenin kendisini de yiyip bitirmesine neden izin verdiğini anlamak için bu makineye iyi bakmak gerek.”

Çağdaş bir yazar için, Çehov’un mirasının derinliklerine girmenin Everest’e tırmanmak kadar zor olduğu söylenir. Visniec, hem de ölmek üzereyken oyun karakterleriyle karşılaşan Çehov için gerçeküstü, belirsizlikler içeren ve absürd bir oyun kurguluyor. Çehov’un ‘Üç Kız Kardeş’, ‘Vanya Dayı’, ‘Vişne Bahçesi’, ‘Ivanov’ ve ‘Martı’ oyunlarındaki karakterler Visniec’in oyununda yepyeni ve alaycı bir yapıya bürünüyor.

Sahnede kesilmiş vişne ağaçlarının kütükleri duruyor. Arka planda bir tren görüntüsü ansıtılıyor, tren kapısı ve pencerelerinin açıldığı illüzyonu yaratılıyor. Döner sahne ve tren silüeti, yazarın buluştuğu karakterlerin değiştiği sahneler arasındaki geçişleri veriyor. azarlık kariyerinin büyük kısmında aynı zamanda doktorluk mesleğini de yürüten ve “Doktorluk benim karım, edebiyat da metresim” diyen Çehov’un doktor kimliğini de görüyoruz oyunda. Hatta yaralı olan karakterlerini tedavi ediyor.

Karakterler, içinde bulundukları oyunlar hakkında bilgiler vermekle birlikte, Çehov’un yazarlığını da müstehzi ifadelerle ve zaman zaman kahkahalar atarak sorguluyor. Mesela, sonlara doğru, ‘Üç Kızkardeş’teki çocuk karakter ‘Bobik’, yazarın karşısına büyümüş olarak çıkıyor. Artık Çehov Müzesi’nin bekçisi olan Bobik, oyunda kendisi için “Bu çocuk benim olsaydı tavada kızartıp bir güzel yerdim” dendiğini hatırlatarak yazara serzenişte bulunuyor. Tozlar içindeki müze ise eski kültürün yok oluşunu, değerini kaybedişini ve çağdaş Rus/ Doğu Avrupa yaşamının moral bozucu gri dünyasını simgeliyor.

Oyunun daha başlarında upuzun bacaklarıyla gördüğümüz ‘Yolcu’yu canlandıran oyuncu Arda Baykal’ın o takma bacaklarla çok iyi idare ettiğini, bunun yanı sıra absürd mizah yeteneğini özellikle sesiyle çok iyi yansıttığını ve ‘Vişne Bahçesi’ndeki zengin tüccar rolündeki Erkan Taşdöğen ile birlikte sahnesinin dikkate değer olduğunu söylemeden geçemeyeceğim. Kadrodaki tecrübeli oyuncular da, genç oyuncular da dikkat çekici performanslar sergiliyor. Kostüm tasarımı oyunun en başarılı unsurlarından. ‘Vişne Bahçesi’ndeki yaşlı uşak Firs’in kaplumbağa kostümü, orada unutulan ve evle birlikte gömülen uşağın “Ben evimi sırtımda taşıyorum, bu evden hiçbir zaman
ayrılamam” anlayışına göndermede bulunuyor mesela. Karakterlerin yüzlerini bembeyaz gösteren makyaj da çok başarılı. Ayrıca müzikler ve oyunun sonunda Çehov ‘İstiridye
Nakliyat’ treniyle tek başına yolculuğuna çıkarken çalan ünlü İngiliz caz sanatçısı John Surman’ın ‘Portrait of a Romantic’ parçası yerinde seçimler olmuş.

Bütün bunlara karşın vurgulamak gereken önemli hususlar da var elbette. Çehov’un bu oyunlarındaki karakterleri iyi tanımayanlar, oyunun bazı bölümlerinde Visniec’in neyi ne amaçla yansıttığını çözümlemekte zorlanabilir. Onun için 2 perdelik, yaklaşık 2,5 saat süren ve ritmi bazen yavaşlayan oyun uzun gelebilir. Karakterleri iyi tanıyanlar ise oyunu daha bir keyifle izleyecektir. Diğer taraftan da, Çehov Tiyatrosu’nu çok iyi tanımayan tiyatroseverler için ‘Çehov Makinesi’, bir nevi ‘Çehov’a giriş’ niteliğinde olabilir. Hatta Paris’te olduğu gibi bu oyunun dönüşümlü olarak bir de semineri düzenlenebilir. Yazarın büyülü dünyasına adım atmak isteyenler, bu yolculuğa yine Devlet Tiyatroları’nda bu sezon sahnelenen Çehov oyunlarından başlayabilirler.

Devlet Tiyatroları’nın prodüksiyonuyla Üsküdar Tekel Sahnesi’nde sahnelenen ‘Çehov Makinesi’, sezon boyunca izlenebilir.

Yazan: Belgin Invictus

Blogum
Facebook sayfam
Google Plus sayfam
belgininvictus1968[at]gmail.com

GrafikSaati Kültür Sanat Dergisi